Belediye şirketlerinde yönetimi belirleme yetkisi belediye başkanına mı, meclise mi ait?

1. Mevcut durum

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na göre sermayenin tamamının tek bir kişiye ait olduğu yani tek hissedarın bulunduğu şirketlerde genel kurul yetkisi söz konusu kişi tarafından kullanılır. Genel kurulun yetkileri arasında yönetim organını (anonim şirketlerde yönetim kurulu, limitet şirketlerde şirket müdürü) belirleme ve görevden alma da bulunmaktadır.

Belediyenin tek hissedar olduğu şirketlerde ise belediye tüzel kişiliği adına şirket genel kuruluna ait yetkilerin belediyenin hangi organı (belediye meclisi mi belediye başkanı mı) tarafından kullanacağı konusunda 2019 yılından beri tartışma devam etmektedir.

Söz konusu tartışma aslında ilgili mevzuatta hüküm bulunmamasından veya karmaşık hükümler bulunmasından değil, 31 Mart 2019 Mahalli İdare seçimlerinden sonra Ticaret Bakanlığı’nca ticaret sicil müdürlüklerine gönderilen ve belediye şirketlerinde genel kurul yetkisinin belediye başkanı tarafından değil, belediye meclisi tarafından kullanılması gerektiğini belirten Genelgesi’dir (15.05.2019 tarih ve 50035491-431.04-E-00044345462 sayılı).

Yasal düzenlemelere aykırı olduğu gerekçesiyle söz konusu genelgeye karşı ilgili belediyeler tarafından Danıştay’da iptal davası açılmış olup söz konusu dava halen derdest vaziyette bulunmaktadır.

Öte yandan, belediye şirketlerinde genel kurul yetkisinin belediye başkanı tarafından kullanılarak şirket yönetiminin belirlendiği ve bu şekilde şirket yönetimine seçilen (şirketi temsile yetkili) kişilerin ticaret siciline tescil talebinin belediye meclisi kararının bulunmaması gerekçe gösterilerek ticaret sicil müdürlüklerince reddedilmesi üzerine söz konusu red kararına karşı adli yargıda (ticaret mahkemeleri) davalar açılmış olup söz konusu davalardan ikisi belediye şirketlerinde genel kurul yetkisinin belediye meclisi tarafından değil, belediye başkanı tarafından kullanılacağı yönünde temyizen karara bağlanmıştır.

Gelinen noktada; belediye şirketlerinde şirket yönetimini belirleme yetkisi henüz idari yargı tarafından iptal edilmemiş ve fakat yasal dayanaktan yoksun olduğu düşünülen bir genelgeye göre belediye meclisine, adli yargının temyizden geçmiş kararlarına göre ise belediye başkanına ait bulunmaktadır.

2. Belediye Meclisi ve belediye başkanının yetkileri

Belediye meclisinin görev ve yetkileri 5393 sayılı Belediye Kanunu’nda (Md.18) sayma yoluyla (tahdidi olarak) belirtilmiştir.

Söz konusu yetkiler arasında belediye şirketlerinin yönetimini belirleme ve belediye tüzel kişiliği adına şirket genel kuruluna ait yetkileri kullanma bulunmamaktadır.

Aynı kanunda (Md.37) “Belediye başkanı, belediye idaresinin başı ve belediye tüzel kişiliğinin temsilcisidir.” denilmekte olup kanunun 38’inci maddesi ile de; kanunlarla belediyeye verilen ve belediye meclisi veya belediye encümeni kararını gerektirmeyen görevleri yapmak ve yetkileri kullanmak belediye başkanına verilmiştir (Genel yetki).

Söz konusu kanun hükümlerine göre, belediye başkanı belediye tüzel kişiliğinin temsilcisi olduğundan ve belediyenin diğer organlarına bu kanunda verilmeyen yetkileri kullanma konusunda genel yetkiye sahip bulunduğundan belediye başkanının belediye şirketinde belediye tüzel kişiliği adına genel kurul yetkisini kullanması konusunda herhangi bir tereddüt bulunmamaktadır.

Ne var ki Ticaret Bakanlığının aşağıda irdelenen genelgesi bu konuda karmaşıklık yaratmaktan öteye geçememektedir.

3. Ticaret Bakanlığı’nın yasal dayanaktan yoksun genelgesi

Ticaret Bakanlığı’nın 15.05.2019 tarih ve 50035491-431.04-E-00044345462 sayılı Genelgesi’nde; belediyenin veya bağlı kuruluşlarının sahip oldukları veya ortağı bulundukları belediye şirketlerinin genel kurulunda belediye ve bağlı kuruluşu temsil edecek kişilerin, belediyenin karar organı olan belediye meclisinin kararıyla belirleneceği, belediye şirketlerinin genel kurulunda belediye ve bağlı kuruluşunu temsil etmek üzere belediye başkanı, belediye meclisi üyesi, belediye çalışanı veya belediye dışından kişi/kişilerden belirlenebileceği, ayrıca genel kurul tarafından belediye tüzel kişisinin yönetim kurulu üyesi veya müdür olarak seçildiği anonim ve limitet şirketlerde tüzel kişi ile birlikte, tüzel kişi adına, tüzel kişi tarafından belirlenecek gerçek kişinin seçiminde de karar verme yetkisinin belediye meclisinde olduğu belirtilmiştir.

Söz konusu genelgede her ne kadar 5393 sayılı Kanun’a belediye meclisinin belediyenin karar organı olması nedeniyle, şirket genel kurulunda belediyeyi temsil edecek kişinin belediye meclisi tarafından belirlenmesi gerektiği belirtilmişse de yukarıda da açıkladığımız üzere belediyenin karar organı olmakla birlikte belediye meclisinin görev ve yetkileri sınırlı olarak sayılmıştır. Kanunda belediyeye kanunlarla verilen görev ve yetkilerin kullanılmasında belediye başkanına genel yetki verildiği gibi belediye başkanının belediyenin tüzel kişiliğinin temsilcisi olduğu açıkça belirtilmiştir.

Ticaret Bakanlığı Genelgesi’nde ise 5393 sayılı Kanun’daki söz konusu hükümleri görmezden gelinerek belediye meclisi genel yetkili kılınma yoluna gidilmiştir.

Öte yandan, il özel idarelerinde belediye başkanına tanınan yetkiler valiye, belediye meclisine tanınan yetkiler ise il genel meclisine tanınmış olmakla birlikte Ticaret Bakanlığı genelgesi il özel idaresi şirketlerinde genel kurul yetkisinin vali tarafından değil il genel meclisi tarafından kullanacağına dair herhangi bir düzenleme içermemektedir. Bu durum söz konusu genelgenin belediyeleri ve özellikle belli bazı belediyeleri hedef aldığını göstermektedir.

4. Konuyla ilgili adli yargı kararları

Belediye şirketlerinde genel kurul yetkisinin belediye başkanı tarafından kullanılarak şirket yönetiminin belirlendiği ve bu şekilde şirket yönetimine seçilen (şirketi temsile yetkili) kişilerin ticaret siciline tescil talebinin bu konuda belediye meclisi kararının bulunmaması gerekçe gösterilerek ticaret sicil müdürlüklerince reddedilmesi üzerine söz konusu ret kararına karşı adli yargıda (ticaret mahkemeleri) davalar açılmış olup söz konusu davalardan karara bağlananlardan ikisi aşağıda açıklandığı şekildedir.

4.1. Yargıtay 11. Hukuk Dairesi’nin kararı;

Yargıtay 11. Hukuk Dairesi’nin 10.12.2020 tarih ve 2020/450 E., 2020/5812 K. nolu temyiz kararında; “İlk Derece Mahkemesi’nce, 5393 sayılı Kanun’un 37. maddesinde belediye başkanının, belediye idaresinin başı ve belediye tüzel kişiliğinin temsilcisi olduğunun düzenlendiği, 38/p maddesinde ise belediye başkanının görev ve yetkisine ilişkin olarak “kanunlarla belediyeye verilen ve belediye meclisi veya belediye encümeni kararı gerektirmeyen görevleri yapmak ve yetkileri kullanmak'” şeklinde düzenlenme yapıldığı, belediye meclisinin veya encümenin yetkileri tahdidi olarak sayıldığı, bu madde de belediyenin pay sahibi olduğu şirketlerin genel kurulunda belediyeyi temsil edecek gerçek kişi temsilcinin seçimi bakımından açık bir düzenlemenin bulunmadığı, 5393 sayılı Kanunun 38/p maddesi uyarınca belediye meclisi veya belediye encümeni kararı gerektirdiğine ilişkin açık hüküm bulunmayan hususta da bu yetkinin belediye başkanına ait olduğunun kabulü gerektiği gerekçesiyle, davanın kabulü ile Kocaeli Ticaret Sicil Müdürlüğü'nün 20.06.2019 tarih ve 2019-GD-5996 sayılı tescil ret işleminin iptaline, temsilci değişikliğinin tesciline ve tescilinin Ticaret Sicili Gazetesi'nde ilanına karar verilmiştir.”

şeklindeki ilk derece mahkemesinin kararı usul ve yasaya uygun bulunarak oybirliğiyle onanmıştır.

4.2. Ankara 10. Asliye Ticaret Mahkemesi’nin kararı

Ankara 10. Asliye Ticaret Mahkemesinin 14.06.2019 tarih ve 2019/269 E., 2019/499 nolu kararında da; yukarıda açıklanan bir diğer yerel mahkeme kararındaki gerekçeler aynen belirtilmiş ve ayrıca normlar hiyerarşisi ilkesi gereğince ticaret sicil müdürlüklerinin genelgeden önce kanun hükümlerine uymak zorunda olduğu, Kanun (5393 sayılı) hükümlerine göre belediye şirketlerinde şirket yönetimini belirleme yetkisinin belediye meclisine değil, belediye başkanına ait olduğunun açık olduğu hükme bağlanmıştır.

Sonuç

5393 sayılı Kanun’da belediye organlarının görev ve yetkileri açıkça sayılmış olup, Kanunda belediye şirketlerinde şirket yönetimini belirleme konusunda belediye meclisine herhangi bir görev ve yetki verilmemiştir. Kanunda ayrıca belediye başkanının belediye tüzel kişiliğinin temsilcisi olduğu ve diğer belediye organlarına verilen görev ve yetkileri dışındaki görev ve yetkileri kullanma konusunda belediye başkanına genel bir yetki verildiğinden belediye şirketlerinde genel kurul yetkisinin belediye meclisi tarafından değil, belediye başkanı tarafından kullanılması gerekmektedir. Yukarıda açıklanan adli yargı içtihatları da bu yöndedir.

Aksi yöndeki Ticaret Bakanlığı genelgesi ise henüz idari yargı mercilerince iptal edilmemiş olduğundan şeklen geçerli olmakla birlikte yukarıda açıklanan nedenlerle uygulanabilir nitelikte değildir.